Madalen Hospitalea
Azpeitiko harresiz kanpo, Zestoatik iristen den bidearen gainean, Madalenako ermita eta ospitalea daude. 1535ean iritsi zen ospitale horretara Inazio Loiolakoa, Paristik bere jaioterrira itzulita, han ikasle izan baitzen. Bidean, Lasarte, Iturriozko benta, Ertumeta eta Zestoako Errarizaga auzoa igaro zituen.
Ospitalea, garai hartan, erromesak, oinezkoak eta hainbat gaitz zituzten gaixoak hartzeko eraikina zen: batez ere, hain beldurgarria zen legendun gaixoak, XVI. mendean ohikoak baitziren haren agerraldiak.
Bi zatitan banatuta zegoen. Beheko solairuan legendunak zeuden, sukaldea, tximinia, oheak eta gainerako gaixoengandik bereizitako komunak zituztenak. Leiho batetik, baselizaren aurrean, aire zabalean egiten ziren mezak jarraitzeko aukera zuten.
Lehenengo solairua gainerako gaixo eta oinezkoentzat gordetzen zen, eta bertan hartu zuen ostatu Inaziok. Hain zorrotza, bere egonaldian lurrean egin zuen lo.
Loiolatarren seme gaztearen egonaldiaren berri izan zuenean, bere anaia Martin ospitalera joan zen dorretxean ostatu hartzera gonbidatuz, edo, gutxienez, berak bidal ziezaiokeen ohe bat onartzera. Horri guztiari uko egin zion Inaziok, Azpeitiko egonaldia behartsuak kontsolatzeko zela argudiatuz, eta ez jauregietan ostatu hartzeko. Familia eskandalizatuta geratu zen ospitalea mantentzeko limosna eskatzen ari zela jakin zuenean.
Ospitalean zegoela, Inaziok ermitatik kanpo predikatzen zuen, jende asko biltzen zenez, ezinezkoa baitzen eliztar guztiak baselizan egotea. Bere sermoietan, haurren katekesia, asteroko jaunartzearen garrantzia eta adulterioaren edo jolasaren aurrean, zuzentasun morala azpimarratzen zituen.
Ospitalean egon zen lau hilabeteetan, Loiolak bere alderdi berria erakutsi zuen bere auzokide ohien aurrean, gizon berri eta zerbitzariarena, bere gaztaroko bizilagunek gogora zezaketenetik oso urrun. Zalantzarik gabe, ospitaleko egonaldia ez zen erraz ahaztu. 1551n, Francisco de Borja Azpeititik igaro zen, eta Inaziok ospitaleari bere zerbitzurako oparitu zion zaldia aurkitu zuen. Gaur egun, lehen mailako Inaziotar kokagunea da, santurik unibertsalenaren apaltasunaren sinboloa.
