Ni, Ignazio
Iñigo Lopez de Loiola da nire izena, nahiz eta denek San Inazio izenez ezagutzen nauten.
Dorretxe honetan jaio nintzen, 1491n, Amerika aurkitu baino urtebete lehenago. Antzinako zaldunen eta urrutiko gerren istorio asko kontatzen zizkidaten: Napolikoak, adibidez. Han hil zen nire anaia zaharrenetako bat. Behin esan zidanez, nire aitona Juanek, beste zaldun batzuekin batera, Gipuzkoako hiribildu askori desafiatu zieten, eta Enrike IV.a erregeak Andaluziara erbesteratu zuen, Granadako erresumaren aurka borrokatzeko.
“Zatoz, Iñigo” esaten zidan; badakizu zergatik den gure dorrea neurri batean adreiluzkoa? zure aitona etxetik bota zutenean, gizon batzuk etorri ziren eraikina botatzera, eta adreiluzko solairu hauek bakarrik jarri ahal izan genituen. Miretsita entzuten nion nire aitona Juanengan pentsatuz; haren ezpatekin jolasten zuten nire anaiek. Familiako txikiena nintzen, eta horregatik bihurriena.
Entzuten nituen gauza asko ez nituen ulertzen, baina badirudi nire familia oso gerlaria izan zela. Nire etxea ibai baten ondoan zegoen, eta haren ondoan sagardo-dolare bat, errota bat eta zalditegi batzuk genituen. Niri asko gustatzen zitzaidan moxal gainean ibiltzea eta sagarraren zukua dastatzea, helduek kupeletatik urarekin nahastuta hartzen zutena.
Igande eta jai nagusi guztietan Soreasuko San Sebastianera joaten ginen, Azpeitiko parrokiara. Aitak beti esaten zuen aspalditik zela gure eliza, eta, horregatik, apaizek oso ondo tratatzen gintuztela. Iritsi bezain laster, aita lehen eserlekuan esertzen zen, eta ama gure etxeko hilobian. Irteterakoan, eliza horretan bataiatu nindutela esaten zidaten beti.
Nire etxe aurrean, Egibar izeneko baserri bat zegoen. Izugarri gustatzen zitzaidan hura bisitatzea. Bertako “etxekoandreak” oso ondo tratatzen ninduen beti, eta ama bat bezala izan zen niretzat, umetan bularra eman baitzidan. Senarra errementaria zen, eta noizbait bere tailerrean sartzen uzten zidan, leihoetan jartzeko burdina nola egiten zen ikusteko.
Hamalau urte bete eta berehala, aitak zaldiz ibiltzera eraman ninduen, eta esan zidan oso bidaia luzea egingo nuela Gaztelara, Arevalo izeneko leku batetara. Kontatu zidan jauregian Juan Velazquez de Cuellar izeneko gizon garrantzitsu bat bizi zela, erregeen kontularia zena eta haren emaztea gure ahaidea zela. Loiolako seme bat beren babespean hartu nahi zuten, beraiena izango balitz bezala hazteko.
Familiari agur esan eta Arevalora iritsi nintzen. Besoak zabalik hartu ninduten, eta lagun berriak egin nituen. Loiolakoarekin alderatuz, bizitza oso bestelakoa zen. Ikasteaz gain, jende berria ezagutu nuen, baita erregeak eta printzeak ere.
Nire jaun berria hiltzean, haren emazteak aitoren seme gisa bidali ninduen garai hartan Nafarroako erregeorde zen Naiarako (Najerako) dukearengana. Garai hartan, Gaztela frantsesekin gerran zegoen, eta haien aurka borrokatu nintzen Iruñean. Bere gazteluaren ondoan nengoela, galdutako bala batek hankan jo ninduen, eta bi hankak zauritu zizkidan. Lehendabiziko aldiz kanpamentuan ebakuntza egin zidaten, baina medikuek Azpeitian atseden hartzea gomendatu zidaten. Horrela, 1521eko ekainean iritsi nintzen Loiolara. Dorrearen atean hartu ninduten anaia Martinek eta koinata Magdalenak. Hirugarren solairuan ostatu eman zidaten, eta, han, San Pedro bezperan gau kritiko bat igaro ondoren, sendatzen hasi nintzen. Zalduntza-liburu batzuk eskatu nituen entretenitzeko, Arevaloko egonalditik zetorkidan hauek irakurtzeko zaletasuna, baina ez zuten horrelako libururik aurkitu Loiolan. Horien ordez, nire koinatak bi erlijio-liburu utzi zizkidan, “Vita Christi” eta “Flos Sanctorum”. Hauek irakurtzeak ni entretenitzeaz gain, nire bizitzan lagundu zidaten. Apurka-apurka, santuei buruz irakurtzera ohitu nintzen, eta haiei buruz hausnartzeko astia izan nuen. Koaderno bat hartu eta Kristoren eta Ama Birjinaren hitzak idazten hasi nintzen, liburuen esanahia hobeto ulertzeko. Nire bizitza beraienarekin alderatu nuen, eta erabaki bat hartu nuen: ahal nuen neurrian, Jainkoaren zerbitzuan hauen bizitza imitatzea. Gaur egun, atseden leku horretan dago mundu osoan ezaguna den Konbertsioaren Kapera.
Gero eta konbentzituago, Jerusalemera erromes joatea erabaki nuen. Hala, 1522. urtearen hasieran Bartzelonara abiatu nintzen, Izurrite baten berri izanda, nire norabidea aldatu behar izan nuen. Montserratera igo nintzen, eta han jantzi aberatsak erantzi eta armak utzi nituen, erromes behartsuaren ohitura hartuz. Manresan, gaur nire izena daraman kobazulo batean ezkutatu nintzen. Bertan, nire sentimenduak idazten hasi nintzen, eta horiek izan ziren nire “Ariketa Espiritualen” oinarria. Gaur, erromes egin eta 500 urtera, jendeak nire bideari jarraitzen dio, Inaziotar Bideari.
Lurralde Santura joan nintzen, eta itzultzean, Bartzelonan, Alcalan, Salamancan eta Parisen ikasi nuen. Hiri honetan ikasle asko ezagutu nituen, eta Xabierko jaunen semea zen Frantzisko izeneko nafar baten lagun egin nintzen.
1535ean, nire herrira itzuli nintzen azkenekoz, osasun arazoak nituenez, ”jaiotza-aireak” gomendatu zizkidaten, eta nire Azpeitia maitera itzultzeko aukera izan nuen.
Jende ugarik hartu ninduen, eta Madalenako Ospitalean ostatu hartzea erabaki nuen. Nire etorreraren berri izanda, nire anaia Martinek etxean ostatu hartzeko eskaintza egin zidan, baina nahiago izan nuen nire denbora behartsuei eskaintzea eta herrian predikua egitea. San Markosen letanien egunean, herritarrez inguratuta, Elosiagako Andre Mariaren baselizan egin nuen predikua, zuhaitz batera igota!
Nire jaioterritik pasiatzeko eta Enparango nire lagunak bisitatzeko aukera izan nuen. Hauen etxea, antzina, dorre bat izan zen. Parrokian, Tuyko apezpikuaren kaperan sartu nintzen, On Martin Zurbanokoaren kaperan, Errege Katolikoen aholkulari leial eta Ofizio Santuaren presidente izandakoa, zeina 1516an hil baitzen ni Arevalon nengoela. Bere jauregia, Basazabal izenekoa, garai hartan Azpeitiko luxuzkoenetako bat zen. Garai hartan, Indietako lurralde urrunetan, Peruko erresuma konkistatzen ari ziren. Urrezko eta zilarrezko kargamentuen istorioak kontatzen zituzten, eta nire herrikideetako bat, Nikolas Saenz de Elola, aberatsenetako bat zela esaten zuten. Gerora jakin nuen kapera apain-apaina eraikiarazi zuela, eta hainbat ongintzazko lan sortu zituela Azpeitiko herritarrentzat.
Ondoren, berriro elkartu nintzen lagunekin, eta ordena erlijioso bat antolatzea erabaki genuen. Erromara joan ginen eta 1540an, Aita Santuak fundazio hori baimendu zigun, Jesusen Lagundia izenekoa. Ikastetxe asko sortu genituen, eta, nire borondatearen aurka, Konpainiako nagusi aukeratu ninduten. Gero eta gehiago ginen eta munduan zehar banatu ginen. Adibidez, nire lagun Frantzisko India eta Txinara joan zen, eta han hil zen 1552an. Ni, 1556an gaixotu nintzen, eta, nire ustez, urte hartako uztailaren 31n hil nintzen.
Zerutik gauza eta aldaketa asko ikusten dira, eta horren fede eman dezaket nik neuk. Hil eta gutxira, jendea nitaz hitz egiten hasi zen, eta 1609an, nire Gipuzkoako probintziako dohatsu eta zaindari izendatu ninduten. Nire jaioterriak halakotzat hartu ninduen 1610ean, eta zin egin zidan betirako ondratuko ninduela, nire heriotzaren egunean jai eginez. Otoitz egin zidaten guztiei lagundu nien, eta, horregatik, 1622an santu izendatu ninduten. Egun berean, nire lagun on Frantzisko kanonizatu zuten, bere erresumako, Nafarroako, zaindaria zelarik.
Horrekin guztiarekin, nire etxea erromesaldiaren leku bihurtu zen pixkanaka, eta, bisitariak egokitzeko, zaharberritu egin behar izan zen. Gainera, 1681ean, Espainiako erregina amak, Austriako Mariana andreak, nire konpainiari nire jaiotetxea ematea erabaki zuen. Bertan, nire omenez, ikastetxe bat eta basilika eraikitzen hasi ziren. Nire herrikideak eskuzabalak izan ziren, eta nire etxea eraikin handi batez inguratu zuten, kupula handi bat nabarmenduz. Basilika 1738an kontsakratu zen. Carlo Fontanak, Erromako arkitekto handiak, Betiereko Hiriaren estiloa Urola bailarara eramaten jakin zuen. Bere baitan, dena da apaingarri eta luxu, nork esango zuen! Irudikatzen nauen zilarrezko estatua daukat. Ni bizirik nengoela Kristoren pobrezia eta imitazioa bilatu nituen honek, hainbeste edertasunez inguraturik.
